Πανδημία Κορωνοϊού. Γιατί τα πήγαμε καλά στην Ελλάδα;
24/04/20
Γιατί τα πήγαμε καλά; Γιατί πήραμε γρήγορα μέτρα και τα τηρήσαμε, είναι η απλή απάντηση. Τα πράγματα όμως είναι πιο σύνθετα. Αν μπορούσε κάποιος να φτιάξει μια σύνθετη εξίσωση θα έπρεπε να είχε τουλάχιστον 10 μεταβλητές: Κινητικότητα Εξ., Κινητικότητα Εσ., Κουλτούρα επαφής, Γεωγραφία, Αναγνώριση, Μέτρα (χρόνος, ένταση, τήρηση), Προσωπική Ευθύνη, Υποδομές και πιθανόν και άλλες, μαζί με τους πολλαπλασιαστές που θα χαρακτηρίζουν την Πολύπλοκη εξίσωση, δύσκολη η λύση.
Να διευκρινίσω ότι όλα τα ανωτέρω – για να αρχίσω να το αναλύω – συμβάλλουν κατά κάποιο τρόπο (ή όχι) στη διασπορά του ιού.
Το πρώτο στοιχείο / μεταβλητή, είναι η κινητικότητα. Αυτή έχει δύο υπομεταβλητές. Αρχικά είναι η Κινητικότητα Εξ-ωτερικού, δηλ., η εισαγόμενη, είτε αυτή αφορά τον τουρισμό ή το business κομμάτι – συναντήσεις, συνέδρια κλπ. Πχ. Άλλη κινητικότητα υπάρχει το χειμώνα στη Βόρεια Ιταλία, άλλη σε μας, άλλη σε μια ανατολικοευρωπαϊκή χώρα. Μεσαίος πολλαπλασιαστής λοιπόν. Η δεύτερη έκφανση της κινητικότητας είναι ίδιον του λαού. Είναι η Κινητικότητα Εσ-ωτερικού κι αναφέρομαι στην κοινωνικότητα της καθημερινότητας. Εμείς βγαίνουμε αρκετά έξω σε σχέση πχ. με τους Σουηδούς, δεν είμαστε πολύ του cocooning όπως έλεγε να θυμηθούμε ο πρωθυπουργός, ασχέτως αν μετά το υιοθετήσαμε, ελπίζουμε προσωρινά.
Η δεύτερη μεταβλητή αφορά την κουλτούρα επαφής. Διαφορετική η εγγύτητα και οι σωματικές επαφές στην δική μας κουλτούρα («γιατί πιανόσαστε ρε παιδιά» που έλεγε και ο Παπαγιαννόπουλος) και γενικώς στη λεκάνη της Μεσογείου, διαφορετική στην Άπω Ανατολή, όπως πχ. στην Ιαπωνία, αν και θα μου πείτε, εκεί στοιβάζονται σαν τις σαρδέλες στα Μετρό, αλλά, έτερον εκάτερον.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι η Γεωγραφία. Για τον ίδιο λόγο που στην Ελλάδα το τρένο και η κινητή τηλεφωνία στοιχίζουν περισσότερο ως επένδυση (χρειάζονται περισσότερες ράγες και περισσότερες κεραίες για να ανεβοκατέβεις βουνά, συν τα νησιά) για τον ίδιο λόγο η διασπορά του ιού είναι μειωμένη λόγω αυτού του γεωγραφικού ανάγλυφου και των φυσικών φραγμάτων. Δεν είμαστε δηλ. μια επίπεδη χώρα όπως η Ολλανδία που το ψηλότερο σημείο της χώρας έχει υψόμετρο μόλις 321 μέτρα! Φυσικά αυτό έχει σχέση πάλι με την κινητικότητα και την γενικότερη ευκολία στην ανθρώπινη μετακίνηση σε πιο μεγάλες αποστάσεις και φυσικά δεν εννοώ ότι ο ιός ταξιδεύει μόνος του! (ούτε μέσα από τα 5G, γιατί τα ακούσαμε και αυτό!)
Μια κρίσιμη μεταβλητή είναι προφανώς η έγκαιρη αναγνώριση των πρώτων κρουσμάτων κινδύνου, ομού με την αποτελεσματική ιχνηλάτηση και την πρώτη αντίδραση. Προφανώς είχαμε ήδη το παράδειγμα της Ιταλίας, αλλά δεν μπορεί να πει κάποιος ότι είμασταν τυχεροί. Οι Ιταλοί ήταν απλώς οι άτυχοι. Γιατί το παράδειγμα της Ιταλίας το είχαν και άλλες χώρες αλλά αγόραζαν χωράφια… («αγρόν ηγόραζαν»). Οπότε μας πιστώνεται, και ο πολλαπλασιαστής μας είναι μεγαλούτσικος.
ΚΙ ερχόμαστε στα μέτρα που φαίνεται ότι είναι η πιο κρίσιμη μεταβλητή με τρεις υπομεταβλητές. Πρώτον, ο χρόνος λήψης τους και ναι εμείς όντως τα πήραμε νωρίς. Δεύτερον η έκταση και η έντασή τους και πάλι ναι, είμασταν αρκούντως σωστοί και αυστηροί. Τρίτον η αποτελεσματική εφαρμογή τους από την πλευρά της Πολιτείας… Δεν είμασταν Σιγκαπούρη όπου οι ποινές για παραβίαση των μέτρων ήταν ακραίες και εντελώς αποθαρρυντικές, αλλά τη δουλειά μας την κάναμε. Εδώ εντάσσεται και η αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας, σε επίπεδο μηνυμάτων, spokepersons κλπ και εδώ τα πήγαμε καλά, καθώς η ηγεσία του Υπουργείου έδωσε «χώρο» στους επιστήμονες και τα συνήθως τρομολάγνα ΜΜΕ, σε αυτή την περίπτωση, έκαναν τη δουλειά τους μια χαρά. Πολλαπλασιαστής μεγάλος.
Η επόμενη μεταβλητή εντάσσεται στα Μέτρα αλλά την ξεχωρίζω καθώς δεν αφορά την πολιτεία, αλλά τον καθένα. Ήταν (και είναι – για να μην ξεχνιόμαστε) η προσωπική ευθύνη. Ως κοινωνία πήραμε εύσημα και ίσως ο ρόλος της ελληνικής οικογένειας να έπαιξε ένα ρόλο. Μείναμε σπίτι και πήραμε καλό βαθμό / πολλαπλασιαστή.
Και φτάνουμε στην τελευταία, αλλά εξίσου κρίσιμη μεταβλητή που είναι το σύστημα Υγείας και οι υποδομές του. Η δυναμικότητα σε ΜΕΘ, (δεν τόχαμε, αλλά «τρέξαμε») η ποιότητα και η ποσότητα του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, (κι εδώ είχαμε θεματάκια με την ποσότητα) βάζοντας κι ξεχωριστό αστεράκι για την αυταπάρνηση που είναι άδικο να το εντάσσω στις Υποδομές, αλλά για να μην το επεκτείνουμε περαιτέρω, κι εδώ ο πολλαπλασιαστής είναι διακριτός.
Φυσικά όλες οι ανωτέρω μεταβλητές αλληλοτροφοδοτούνται ενδεχομένως πρέπει να προσθέσουμε και μία ανεξερεύνητη – μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Ποια; Το γονίδιο! Μπορεί λοιπόν να υπάρχουν πληθυσμοί που για κάποιο οργανικό, γονιδιακό, κληρονομικό λόγο είναι πιο ευάλωτοι από άλλους. Αν υφίσταται αυτή η περίπτωση και αν έχουμε ή όχι αυτό το «προνόμιο», είναι ανεξακρίβωτο. Ίσως στο μέλλον επιστρέψουμε σε αυτή την εξίσωση…
Πάντως, αν τελικώς κάποιος μπορούσε να φτιάξει την εξίσωση με όλες τις μεταβλητές και τους πολλαπλασιαστές κάθε μεταβλητής που μας χαρακτήρισαν συγκριτικά με άλλους, θα απαντούσε με μεγαλύτερη εμβάθυνση στο γιατί πήγαμε καλά.
Ένα τελευταία στοιχεία που επίσης πρέπει να αξιολογηθεί σε δεύτερο όμως χρόνο για να απαντηθεί το ερώτημα με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, είναι ακριβώς ο …δεύτερος χρόνος. Η επόμενη, ή η μεθεπόμενη ημέρα που λέμε. Αυτό δηλ. που σχετίζεται με την γνωστή ανοσία αγέλης που κάποιοι μπορεί να την πετύχουν πιο εύκολα με μεγαλύτερο όμως αρχικό κόστος από εμάς – και δεν αναφέρομαι στην Αγγλία ή στις ΗΠΑ, αλλά ίσως στη Γερμανία. Γιατί εμείς μπορεί να τα πήγαμε περίφημα στην αρχή, αλλά μπορεί μετά να κληθούμε να πληρώσουμε «μεταχρονολογημένες επιταγές». Προφανώς αυτό δεν θα αναιρεί το ότι τα πήγαμε καλά, αλλά θα θέτει τον προβληματισμό του πόσο.
Μάνος Σιφονιός
Επικοινωνιολόγος, Συγγραφέας
