Η ψευδαίσθηση της ασφάλειας (ή που χάθηκε ο Αη Βασίλης)
02/01/2009
Ο Αη Βασίλης δεν υπάρχει! Το ξέρω είναι δραματικό που σας το λέω έτσι ξερά, μέρες πούναι, αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. Κι αυτή λέει ότι δεν υπήρξε ποτέ κανένας Αη Βασίλης. Εμείς οι ίδιοι τον παριστάναμε, χρόνια τώρα μεταξύ μας, μεταμφιεσμένοι με κόκκινα παλτά, και σκουφιά κατεβασμένα μέχρι τα αυτιά, μπορεί και τα μάτια μας.
Και τι έγινε ξαφνικά; Να σας πω! Καθίσαμε όλοι μαζί στον καθρέφτη και τραβήξαμε απότομα την άσπρη γενειάδα για να δούμε το πρόσωπό μας να μας κοιτάει με έκπληξη. Εγώ είμαι; Η παιδική αφέλεια χάθηκε μαζί με την ψευδαίσθηση της ασφάλειας, της ευμάρειας και της αέναης ανάπτυξης. Και το σοκ είναι μεγάλο. Γιατί η «ψευδαίσθηση της ασφάλειας», είχε επικρατήσει τον τελευταίο καιρό για μια σειρά πράγματα.
Είναι η ψευδ-αίσθηση της ασφάλειας που έχουμε όταν αγοράζουμε τρόφιμα, όταν κυκλοφορούμε στο δρόμο, όταν βάζουμε τα χρήματά μας στην τράπεζα, όταν αγοράζουμε ένα ηλεκτρικό προϊόν, όταν επενδύουμε σε μετοχές.
Θεωρούμε ότι κάποιος έχει φροντίσει για μας. Ο Αη Βασίλης που μας έφερνε το δώρο της ασφάλειας 365 ημέρες το χρόνο. Το όνομα της μεγάλης εταιρίας, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους, οι μηχανικοί ασφάλειας, η αστυνομία και πάει λέγοντας μέχρι να φτάσουμε ο καθένας στον εαυτό του.
΄τ;hTΉταν λογικό. Γιατί η εμπιστοσύνη βρίσκεται στον πυρήνα της λειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών. Χωρίς εμπιστοσύνη, τίποτε δεν μπορεί να λειτουργήσει. Δεν θα εμπιστευόμαστε τα αγαθά που θα πρέπει να αγοράσουμε, ή τις υπηρεσίες που θα κάνουμε χρήση
Αλλά μάλλον το παρακάναμε. Γιατί η εμπιστοσύνη προϋποθέτει και την επίγνωση του ρίσκου, όπως λέγαμε και σε παλιότερο άρθρο. Εμείς, κρύψαμε τα ρίσκα πίσω από βολικές, μα αστήρικτες βεβαιότητες. Φυσικά υπάρχουν διαφορετικά ρίσκα στην κάθε περίπτωση. Όποιος αγοράζει χύμα λάδι έχει διαφορετικό ρίσκο από αυτόν που αγοράζει συσκευασμένο. Όποιος ταξιδεύει με τρένο έχει διαφορετικό ρίσκο από αυτόν που ταξιδεύει με αυτοκίνητο. Όποιος έχει τα λεφτά του στην τράπεζα, έχει διαφορετικό από αυτόν που τάχει στο χρηματιστήριο. Αλλά όλοι έχουν ρίσκο!
Αν λάβουμε υπόψιν και το χαρακτήρα του portal και επικεντρωθούμε στο θέμα της ασφάλειας στη χρηματιστηριακή αγορά, αυτή θα αφορούσε, ως απαίτηση, μόνο στη λειτουργία των θεσμών και των διαδικασιών και όχι στην εξασφάλιση του κέρδους με τη λογική ότι οι τιμές ντε και καλά θα ανεβαίνουν. Προφανώς θα μου πείτε! Και που χάθηκε η μπάλα; Ήταν η συνεχής άνοδος των μετοχών που σε ορισμένες αγορές άντεξε για αρκετά χρόνια; Ήταν η αίσθηση ότι όλοι μπορούσαμε να πλουτίσουμε; Οι περιβόητοι κύκλοι στις τιμές των μετοχών; Τα λόγια των «εδικών» που μας χάιδεψαν τα αυτιά; Για τραβήξτε πάλι τη γενειάδα…
Η «ψευδαίσθηση της ασφάλειας» είναι επικίνδυνη κατάσταση, γιατί μας αφαιρεί μέρος της έννοιας που πρέπει να έχουμε για το τι πραγματικά συμβαίνει γύρω μας. Εν κατακλείδι μας οδηγεί στην υποτίμηση των κινδύνων και σε μια επίπλαστη αίσθηση ασφάλειας. Αντ αυτών θα έπρεπε να υπάρχει βασική γνώση και συνεχής ενημέρωση που να οδηγεί σε εμπιστοσύνη με μέτρο, γνωρίζοντας ότι όσο υπάρχει άνθρωπος και φύση, δεν θα υπάρχει απόλυτη ασφάλεια, ούτε στα μηχανήματα, ούτε στα τρόφιμα, ούτε στα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, ούτε πουθενά
Και τώρα είμαστε έτοιμοι να τα ανατρέψουμε όλα. Μπορεί και στο παρελθόν να είχαμε χρηματιστηριακά κραχ, (όπως μπορεί να είχαμε και διατροφικά σκάνδαλα και δυστυχήματα και, και…) Ήταν όμως μικρού βεληνεκούς. Μας δημιούργησαν επιφυλάξεις. Καχυποψίες Παροδικές ανασφάλειες. Ποτέ όμως δεν απειλήθηκε η εμπιστοσύνη μας στο Σύστημα (με Σ κεφαλαίο) στο σύνολό του. Τώρα όμως κλονίζεται έντονα αυτή η εμπιστοσύνη και η εποχή της ασφάλειας κλυδωνίζεται. Ίσως είναι έτοιμη να καταρρεύσει ακολουθώντας την κατάρρευση των κολοσσών που σηματοδότησαν την οικονομική κρίση. Γιατί η κρίση που διανύουμε είναι πρώτα από όλα κρίση εμπιστοσύνης στο Σύστημα, (είπαμε με Σ κεφαλαίο!). Και σαν ανθρώπινα όντα, από την μία άκρη (τη ψευδαίσθηση) είμαστε έτοιμοι να πάμε στη άλλη άκρη (της αμφισβήτησης για τα πάντα). Μια φοβική αντίδραση που σήμερα μας αγχώνει, αύριο μπορεί να μας αδρανοποιεί και μεθαύριο να μας κάνει ευάλωτους.
Ψάχνουμε να βρούμε την εγγύηση και διαπιστώνουμε έντρομοι ότι έχει λήξει, ή δεν υπήρξε ποτέ στην πραγματικότητα, σαν το κινέζικο σίδερο που έσκασε στα χέρια της μακρινής θείας μας και αναρωτιόμαστε μήπως και το δικό μας έχει φάει τα ψωμιά του κι είμαστε έτοιμοι να το πετάξουμε από το παράθυρο. Μακριά από μας, κι ας προσγειωθεί στο κεφάλι οποιουδήποτε!
Ίσως να μοιάζει λίγο άκαιρο ένα τέτοιο άρθρο, μέρες πούναι, που τα κάθε λογής «λαμπιόνια» φωτίζουν στολισμένες περιοχές στο μυαλό μας και μας «τυφλώνουν» από την πραγματικότητα που βρίσκεται λίγο παραδίπλα. Η αλήθεια είναι ότι ο στόχος του είναι εντελώς αντίθετος. Δεν είμαστε ρομπότ. Έχουμε ανάγκη τις ψευδαισθήσεις… με μέτρο! Πρέπει να αντισταθούμε στην περιρρέουσα κοινωνική κατάθλιψη που απειλεί να μας καταπιεί μετά τις γιορτές και δεν μας επιτρέπει να ευχαριστηθούμε σήμερα. Ας μπούμε θαρραλέα στο γιορτινό κλίμα που παραδοσιακά ζητάνε οι ημέρες και ας βγούμε από αυτό, ήρεμοι, συνειδητοποιημένοι, όχι με την ψευδ-αίσθηση της ασφάλειας, όχι με την παρ-αίσθηση της καταστροφής, αλλά με την συν-αίσθηση της πραγματικότητας. Της δύσκολης πραγματικότητας, ναι! Της ανάγκης για αλλαγή νοοτροπίας και συμπεριφορών ναι! Με διάθεση για δράση, ναι! Κι αυτά δεν αφορούν μόνο τη διαχείριση των οικονομικών μας, αλλά και τη διαχείριση του περιβάλλοντος, την εκπαίδευση, για να μην πω για το σύστημα το ίδιο (με σ μικρό!)
Γιατί αλλιώς την εποχή της ψευδαίσθησης της ασφάλειας, θα την αντικαταστήσει δραματικά μια φοβική εποχή, που μπορεί να την εκμεταλλευτούν κάθε λογής «πατερούληδες», είτε αυτοί είναι πολιτικοί, είτε στρατιωτικοί, είτε τραπεζίτες, είτε οι «ξένες» δυνάμεις!
Μάνος Σιφονιός
Συγγραφέας – Επικοινωνιολόγος
